شالازیون، برآمدگی کوچک و معمولاً بدون دردی در پلک چشم است که بسیاری از افراد در طول زندگی خود با آن مواجه می‌شوند. این عارضه چشمی، که اغلب با گل مژه اشتباه گرفته می‌شود، ممکن است نگران‌کننده به نظر برسد، اما در بیشتر موارد خوش‌خیم و قابل درمان است. این مقاله به شما کمک می‌کند تا درک جامعی از شالازیون چشم، از علل و علائم آن گرفته تا روش‌های پیشگیری و درمان، به دست آورید.
شالازیون چشم چیست
شالازیون (Chalazion) به تورم یا توده‌ای کوچک و سفت در پلک گفته می‌شود که در اثر انسداد یکی از غدد میبومین (غدد چربی موجود در پلک) ایجاد می‌شود. این غدد مسئول تولید چربی هستند که به حفظ رطوبت چشم کمک می‌کنند. هنگامی که مجرای خروجی این غدد مسدود می‌شود، چربی در داخل غده تجمع یافته و منجر به التهاب و تشکیل توده می‌گردد. شالازیون معمولاً بدون درد است، اما ممکن است به مرور زمان بزرگ‌تر شده و ناراحتی‌هایی ایجاد کند.
تفاوت شالازیون با گل مژه
شالازیون و گل مژه (Stye) هر دو برآمدگی‌هایی در پلک هستند، اما تفاوت‌های کلیدی با یکدیگر دارند. گل مژه معمولاً ناشی از عفونت باکتریایی حاد است و در لبه پلک یا پایه مژه ایجاد می‌شود؛ دردناک، قرمز و ممکن است دارای یک نقطه چرکی باشد. در مقابل، شالازیون اغلب در وسط پلک و کمی دورتر از لبه مژه‌ها شکل می‌گیرد؛ معمولاً سفت و بدون درد است و ناشی از انسداد غده چربی بدون عفونت اولیه است. گاهی اوقات، گل مژه بهبود نیافته می‌تواند به شالازیون تبدیل شود.
| ویژگی | گل مژه | شالازیون |
|---|---|---|
| علت اصلی | عفونت باکتریایی حاد | انسداد غده میبومین |
| محل بروز | لبه پلک یا پایه مژه | وسط پلک، دور از لبه مژه‌ها |
| سطح درد | معمولاً دردناک | معمولاً بدون درد |
| بافت توده | نرم‌تر، ممکن است چرکی باشد | سفت |
علائم شالازیون چشم
اگر به شالازیون مبتلا شوید، متوجه برآمدگی سفتی روی پلک خود خواهید شد که اغلب در پلک بالایی رخ می‌دهد. در مراحل اولیه ممکن است کمی دردناک باشد، اما این درد به سرعت فروکش می‌کند. با رشد شالازیون، ممکن است پلک قرمز، متورم و حساس شود. سایر علائم احتمالی شامل سوزش خفیف چشم که منجر به آبریزش می‌شود، خارش، و در موارد بزرگ‌تر، تاری دید به دلیل فشار توده بر کره چشم است. در برخی موارد، پلک به طور کامل متورم می‌شود.
علت بیماری شالازیون چشم
علل اصلی و عوامل مستعد کننده
علت اصلی شالازیون، مسدود شدن غدد میبومین است که به تجمع چربی و التهاب می‌انجامد. عوامل متعددی می‌توانند به این انسداد منجر شوند، از جمله: عدم رعایت بهداشت پلک (مانند پاک نکردن کامل آرایش چشم)، ورود گرد و غبار و آلودگی‌های محیطی، استفاده از لوازم آرایش تاریخ‌مصرف‌گذشته یا اشتراکی، و خستگی چشم ناشی از کار زیاد یا نگاه طولانی‌مدت به صفحه‌های نمایش. همچنین، برخی بیماری‌های پوستی مانند روزاسه (آکنه روزاسه) و بلفاریت مزمن (التهاب لبه پلک) می‌توانند خطر ابتلا به شالازیون را افزایش دهند. بلفاریت با التهاب مزمن لبه پلک، عملکرد غدد میبومین را مختل می‌کند و روزاسه نیز با ایجاد التهاب در پوست و غدد چربی، احتمال انسداد را بالا می‌برد. استرس و اضطراب طولانی‌مدت نیز از عوامل مستعدکننده ذکر شده‌اند؛ استرس می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار داده و پاسخ‌های التهابی را تشدید کند. در موارد نادر، تومورهای بدخیم نیز می‌توانند علائمی شبیه به شالازیون ایجاد کنند.
- عدم رعایت بهداشت پلک:پاک نکردن کامل آرایش چشم، لمس چشم با دست آلوده.
- آلودگی‌های محیطی:ورود گرد و غبار و ذرات معلق.
- لوازم آرایش:استفاده از محصولات تاریخ‌مصرف‌گذشته یا اشتراکی.
- خستگی چشم:کار زیاد با چشم یا نگاه طولانی‌مدت به صفحه‌های نمایش.
- بیماری‌های پوستی:روزاسه (آکنه روزاسه) و بلفاریت مزمن.
- استرس و اضطراب:تأثیر بر سیستم ایمنی و تشدید پاسخ‌های التهابی.
- بیماری‌های زمینه‌ای:دیابت.
- موارد نادر:تومورهای بدخیم (که علائمی شبیه شالازیون ایجاد می‌کنند).
نقش تغذیه و مزاج در بروز شالازیون
برخی تحقیقات و تجربیات نشان می‌دهند که رژیم غذایی و مزاج فرد می‌تواند در بروز شالازیون نقش داشته باشد. مصرف بیش از حد شیرینی‌جات، غذاهای گرمی‌بخش، چرب و سنگین، یا زیاده‌روی در خوردن یک نوع خاص از غذا می‌تواند باعث فعال شدن بیش از حد غدد چربی و انسداد آنها شود. در طب سنتی، توصیه می‌شود که افراد با مزاج گرم و تر یا گرم و خشک، از غذاهای خنکی‌بخش مانند میوه‌ها (سیب شیرین، خربزه، هندوانه)، سبزیجات (کاهو، اسفناج) و نوشیدنی‌هایی مانند عرق کاسنی و آب زرشک استفاده کنند تا به تعادل مزاج و کاهش احتمال بروز شالازیون کمک شود. در مقابل، افراد با مزاج سرد و خشک یا سرد و تر باید از مصرف بیش از حد غذاهای با طبع سرد و خشک مانند عدس، ذرت، سرکه و قره‌قروت پرهیز کنند. رعایت اعتدال در رژیم غذایی و پرهیز از زیاده‌روی در مصرف مواد غذایی با طبع بسیار گرم یا بسیار سرد، به ویژه برای افراد با چشم‌های حساس، توصیه می‌شود.
| گرم و تر (دم) – بهاری | گرم و خشک (صفرا) – تابستانی | سرد و خشک (سودا) – پاییزی | سرد و تر (بلغم) – زمستانی |
|---|---|---|---|
|
|
|
|
تشخیص و پیشگیری از شالازیون
روش‌های تشخیص شالازیون
تشخیص شالازیون معمولاً توسط چشم‌پزشک یا اپتومتریست و از طریق معاینه بالینی پلک‌ها و بررسی علائم صورت می‌گیرد. پزشک در مورد سابقه پزشکی، علائم فعلی و مشکلات چشمی گذشته سؤال خواهد کرد. در موارد عودکننده یا مشکوک، ممکن است معاینات دقیق‌تری برای بررسی غدد چربی در پایه مژه‌ها انجام شود تا سایر مشکلات چشمی یا علل زمینه‌ای احتمالی (مانند تومورهای بدخیم در موارد نادر) رد شوند. هیچ آزمایش آزمایشگاهی خاصی برای تشخیص شالازیون معمولاً مورد نیاز نیست.
راهکارهای پیشگیری از شالازیون
پیشگیری از شالازیون عمدتاً بر رعایت بهداشت چشم و پلک متمرکز است. شستشوی منظم دست‌ها و پرهیز از لمس چشم‌ها با دست آلوده بسیار مهم است. استفاده صحیح و بهداشتی از لنزهای تماسی و شستشوی روزانه صورت برای پاک کردن آلودگی و آرایش قبل از خواب نیز توصیه می‌شود. در صورت مستعد بودن به بلفاریت، استفاده از شامپوهای مخصوص پلک یا شامپو بچه می‌تواند مفید باشد. همچنین، دور انداختن لوازم آرایش قدیمی و تعویض ریمل و سایه چشم هر دو تا سه ماه یکبار، و پرهیز از استفاده مشترک از لوازم آرایش، از دیگر راهکارهای پیشگیری است. مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای مانند روزاسه و دیابت نیز در کاهش خطر ابتلا به شالازیون مؤثر است.
- رعایت بهداشت دست:شستشوی منظم دست‌ها و پرهیز از لمس چشم با دست آلوده.
- مراقبت از لنزهای تماسی:استفاده صحیح و بهداشتی از لنزها.
- پاک کردن آرایش:شستشوی کامل صورت و پاک کردن آرایش قبل از خواب.
- شامپوهای مخصوص پلک:استفاده از شامپو بچه یا محصولات مخصوص در صورت بلفاریت.
- تعویض لوازم آرایش:دور انداختن لوازم آرایش قدیمی و تعویض ریمل و سایه چشم هر 2-3 ماه.
- پرهیز از اشتراک لوازم آرایش:عدم استفاده مشترک از محصولات آرایشی چشم.
- مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای:کنترل بیماری‌هایی مانند روزاسه و دیابت.
روش های درمان شالازیون
درمان‌های خانگی و مراقبت‌های اولیه
در بسیاری از موارد، شالازیون‌های کوچک خودبه‌خود و با درمان‌های خانگی بهبود می‌یابند. اصلی‌ترین روش، استفاده از کمپرس گرم است: یک پارچه تمیز را با آب گرم (نه داغ) خیس کرده و به مدت 10 تا 15 دقیقه، سه بار در روز، روی پلک بسته قرار دهید. این کار به باز شدن غدد مسدود شده و تخلیه چربی کمک می‌کند. پس از کمپرس گرم، ماساژ ملایم پلک به سمت لبه آن نیز می‌تواند مؤثر باشد. در طول مدت وجود شالازیون، از آرایش چشم خودداری کرده و بهداشت چشم را به دقت رعایت کنید. هرگز سعی نکنید شالازیون را فشار دهید یا تخلیه کنید، زیرا این کار می‌تواند منجر به التهاب و عفونت شود. اکثر شالازیون‌ها ظرف یک ماه با این روش‌ها بهبود می‌یابند.
- کمپرس گرم:یک پارچه تمیز را با آب گرم خیس کرده و 10-15 دقیقه، 3 بار در روز روی پلک بسته قرار دهید.
- ماساژ ملایم:پس از کمپرس گرم، پلک را به آرامی به سمت لبه ماساژ دهید.
- پرهیز از آرایش چشم:در طول دوره درمان، از هرگونه آرایش چشم خودداری کنید.
- رعایت بهداشت چشم:به دقت بهداشت چشم را حفظ کنید.
- عدم فشار یا تخلیه:هرگز سعی نکنید شالازیون را فشار دهید یا تخلیه کنید.
درمان‌های دارویی و تزریق کورتون
اگر شالازیون با درمان‌های خانگی بهبود نیابد یا دچار التهاب و عفونت شود، پزشک ممکن است درمان‌های دارویی را تجویز کند. این درمان‌ها شامل قطره‌های چشمی ضدالتهاب یا آنتی‌بیوتیک (در صورت وجود عفونت باکتریایی) هستند. در برخی موارد، به ویژه برای کاهش التهاب و ورم، پزشک ممکن است تزریق داروهای کورتیکواستروئید را مستقیماً به داخل توده شالازیون پیشنهاد دهد. این تزریق، که معمولاً یک بار انجام می‌شود و ممکن است کمی احساس سوزش ایجاد کند، می‌تواند به جذب سریع‌تر چربی‌های مسدود شده و کاهش اندازه شالازیون کمک کند. عوارض جانبی احتمالی شامل کبودی موقت و در موارد نادر، تغییر رنگ پوست در محل تزریق است.
- قطره‌های چشمی ضدالتهاب:برای کاهش التهاب و ورم.
- آنتی‌بیوتیک‌ها:در صورت وجود عفونت باکتریایی (قطره یا پماد).
- تزریق کورتیکواستروئید:تزریق مستقیم به توده برای کاهش التهاب و جذب چربی.
جراحی شالازیون و نکات پس از آن
در مواردی که شالازیون بزرگ، مقاوم به درمان‌های دیگر یا مکرراً عودکننده باشد (بیش از یک ماه بدون درمان بهبود نیابد)، جراحی برای تخلیه آن توصیه می‌شود. این عمل به صورت سرپایی و با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. پزشک برش کوچکی (معمولاً از داخل پلک برای جلوگیری از اسکار خارجی) ایجاد کرده و محتویات غده مسدود شده را تخلیه می‌کند. پس از جراحی، ممکن است کبودی، تورم و ترشحات خونی خفیف در روزهای اول مشاهده شود که طی یک تا دو هفته بهبود می‌یابد. رعایت دقیق دستورالعمل‌های پزشک برای استفاده از قطره‌ها و پمادهای تجویز شده (آنتی‌بیوتیک و استروئید) و حفظ بهداشت چشم برای جلوگیری از عفونت و تسریع بهبودی ضروری است. بهبودی کامل پس از جراحی ممکن است 1 تا 4 ماه طول بکشد. در موارد عود مکرر، ممکن است نمونه‌برداری از توده برای بررسی‌های پاتولوژیک و رد کردن بیماری‌های جدی‌تر انجام شود.
- نوع عمل:سرپایی و با بی‌حسی موضعی.
- محل برش:معمولاً از داخل پلک برای جلوگیری از اسکار خارجی.
- مراقبت‌های پس از جراحی:انتظار کبودی، تورم و ترشحات خفیف.
- داروها:استفاده دقیق از قطره‌ها و پمادهای تجویز شده (آنتی‌بیوتیک و استروئید).
- بهداشت چشم:حفظ بهداشت برای جلوگیری از عفونت.
- بهبودی کامل:ممکن است 1 تا 4 ماه طول بکشد.
- عود مکرر:در صورت عود، ممکن است نمونه‌برداری برای بررسی‌های پاتولوژیک لازم باشد.
سوالات متداول شالازیون
آیا شالازیون خطرناک است؟
شالازیون معمولاً خطرناک نیست و بیشتر از نظر زیبایی یا ایجاد ناراحتی اهمیت دارد. با این حال، شالازیون‌های بزرگ می‌توانند با فشار بر روی قرنیه باعث تاری دید یا آستیگماتیسم شوند. در موارد بسیار نادر، شالازیون‌های مکرر یا غیرمعمول ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری جدی‌تر مانند کارسینوم غدد چربی باشند که نیاز به بررسی دقیق پزشکی دارد. خودتشخیصی در این موارد می‌تواند خطرناک باشد و مراجعه به متخصص ضروری است.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر شالازیون پس از چند هفته درمان خانگی بهبود نیافت، بزرگ‌تر شد، دردناک یا قرمزتر شد، باعث تاری دید شد، یا علائم عفونت (مانند ترشحات چرکی) بروز کرد، باید فوراً به چشم‌پزشک مراجعه کنید. همچنین، اگر شالازیون به صورت مکرر عود می‌کند، مراجعه به پزشک برای بررسی علل زمینه‌ای و رد کردن مشکلات جدی‌تر ضروری است.
احتمال عود شالازیون چقدر است؟
شالازیون می‌تواند در برخی افراد عود کند، به خصوص اگر عوامل مستعد کننده مانند بلفاریت، مشکلات غدد میبومین یا عدم رعایت بهداشت چشم ادامه یابد. در صورت عود مکرر، پزشک ممکن است نمونه‌برداری از توده را برای بررسی‌های بیشتر و تشخیص علت زمینه‌ای بیماری توصیه کند تا بتواند بهترین راهکار پیشگیری و درمان را ارائه دهد. این بررسی‌ها برای اطمینان از عدم وجود شرایط نادر اما جدی مانند تومورهای پلک بسیار مهم است.
نتیجه‌گیری
شالازیون عارضه چشمی شایع و معمولاً خوش‌خیم است که با درک صحیح علل و علائم آن، می‌توان به طور مؤثر آن را مدیریت کرد. رعایت بهداشت چشم، درمان‌های خانگی اولیه و در صورت لزوم، مداخلات پزشکی یا جراحی، راهکارهای اصلی مقابله با آن هستند. در صورت تداوم یا عود شالازیون، مشاوره با چشم‌پزشک برای تشخیص دقیق و درمان مناسب حیاتی است تا از بروز عوارض یا نادیده گرفتن شرایط جدی‌تر جلوگیری شود.
