قرمزی چشم، که به آن چشم خون‌آلود نیز گفته می‌شود، یک عارضه چشمی رایج است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که رگ‌های خونی ظریف روی سطح چشم گشاد شده و صلبیه (سفیدی چشم) به رنگ قرمز یا صورتی درآید. در بیشتر موارد، قرمزی چشم نگران‌کننده نیست و به دلیل تحریکات جزئی یا خستگی ایجاد می‌شود، اما گاهی اوقات می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری جدی‌تر باشد که نیاز به توجه پزشکی دارد. در این مقاله به بررسی جامع علل، علائم، روش‌های درمانی و پیشگیری از قرمزی چشم می‌پردازیم.
قرمزی چشم (چشم خون‌آلود) چیست؟
قرمزی چشم به حالتی اطلاق می‌شود که سفیدی چشم به دلیل گشاد شدن عروق خونی سطحی، رنگ قرمز یا صورتی به خود می‌گیرد. این عارضه می‌تواند یک یا هر دو چشم را درگیر کند و در سنین مختلف، از کودکان تا بزرگسالان، مشاهده شود. گشاد شدن رگ‌های خونی روی سطح چشم معمولاً در اثر تحریک یا عفونت رخ می‌دهد.
به گفته calgaryfamilyeyedoctors: «وقتی رگ‌های خونی روی سطح چشم به دلیل تحریک یا عفونت منبسط شوند، چشم‌ها قرمز می‌شوند.»
سندرم چشم قرمز چیست؟
سندرم چشم قرمز به وضعیتی گفته می‌شود که در آن مویرگ‌های ریز چشم پاره شده و سفیدی چشم تغییر رنگ می‌دهد. این حالت معمولاً به علت آلرژی یا فشار ناشی از عطسه و سرفه شدید بروز می‌کند.
علائم همراه قرمزی چشم
قرمزی چشم ممکن است به تنهایی یا همراه با علائم دیگری ظاهر شود که می‌تواند به تشخیص علت آن کمک کند. این علائم شامل موارد زیر هستند:
- سوزش چشم
- خشکی چشم
- خارش
- اشک‌ریزش
- درد چشم
- ترشح (سفید، زرد یا سبز)
- حساسیت به نور (فتوفوبیا)
- تاری دید
برای درک بهتر علائم، عوارض احتمالی و درمان‌های مرتبط با قرمزی چشم، جدول زیر را مشاهده کنید:
| علامت | عوارض احتمالی در صورت عدم درمان | درمان‌های رایج |
|---|---|---|
| خارش | التهاب مزمن، عفونت ثانویه | قطره‌های آنتی‌هیستامین، کمپرس سرد |
| سوزش | سندرم خشکی چشم، آسیب به سطح چشم | اشک مصنوعی، استراحت چشم |
| درد چشم | بیماری‌های جدی زمینه‌ای (گلوکوم، یووئیت) | مراجعه فوری به پزشک، داروهای تجویزی |
| حساسیت به نور | آسیب به شبکیه، سردردهای میگرنی | قطره‌های ضد التهاب، عینک آفتابی |
| ترشح | عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی شدید | قطره‌های آنتی‌بیوتیک یا ضدویروس |
| تاری دید | آسیب دائمی به بینایی، گلوکوم | تشخیص و درمان علت اصلی توسط پزشک |
علل قرمزی چشم
قرمزی چشم می‌تواند دلایل بسیار متنوعی داشته باشد، از عوامل محیطی و سبک زندگی گرفته تا بیماری‌های جدی چشمی. شناخت این علل برای انتخاب روش درمانی مناسب حیاتی است. اگر قرمزی چشم‌هایتان بدون درد است، معمولاً مشکل جدی نیست؛ اما اگر با درد همراه باشد، می‌تواند نشانه بیماری زمینه‌ای باشد. در این صورت، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
بر اساس توصیه پزشکان: «قرمزی چشم می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، اگر قرمز شدن چشم‌هایتان بدون درد است، مشکل جدی نیست! اما اگر با درد همراه باشد، می‌تواند نشانه بیماری زمینه‌ای باشد، در این صورت حتماً به پزشک مراجعه کنید.»
آلرژی
مواد آلرژی‌زا مانند گرده گیاهان، گرد و غبار، موی حیوانات خانگی، یا حتی برخی عطرها و دود می‌توانند باعث واکنش آلرژیک در چشم شده و منجر به قرمزی، خارش، سوزش و اشک‌ریزش شوند. این واکنش‌ها زمانی رخ می‌دهند که سیستم ایمنی بدن به مواد بی‌ضرر واکنش نشان داده و هیستامین آزاد کند که باعث گشاد شدن رگ‌های خونی در چشم می‌شود.
خشکی چشم
زمانی که چشم‌ها به اندازه کافی اشک تولید نمی‌کنند یا ترکیب اشک نامناسب است، خشکی چشم رخ می‌دهد. این وضعیت بسیار شایع است و علاوه بر قرمزی، می‌تواند باعث احساس سوزش، خارش، وجود جسم خارجی در چشم و تاری دید موقتی شود. اشک‌های ناکافی یا بی‌کیفیت نمی‌توانند سطح چشم را به خوبی مرطوب نگه دارند و این کمبود رطوبت منجر به تحریک و التهاب رگ‌های خونی می‌شود.
عفونت‌ها و التهابات
عفونت‌ها و التهابات مختلفی می‌توانند عامل قرمزی چشم باشند:
- التهاب ملتحمه (چشم صورتی):التهاب غشای شفاف پوشاننده سفیدی چشم و داخل پلک که می‌تواند ویروسی، باکتریایی یا آلرژیک باشد و بسیار مسری است. در این حالت، رگ‌های خونی ملتحمه متورم و گشاد می‌شوند.
- بلفاریت:التهاب لبه‌های پلک که معمولاً به دلیل عفونت باکتریایی یا مشکلات غدد چربی پلک ایجاد می‌شود و با قرمزی، خارش و پوسته‌پوسته شدن پلک همراه است. این التهاب می‌تواند به سطح چشم نیز سرایت کرده و قرمزی ایجاد کند.
- یووئیت:التهاب لایه میانی چشم (یووآ) که شامل عنبیه است و می‌تواند باعث قرمزی همراه با درد، تاری دید و حساسیت به نور شود. این یک وضعیت جدی‌تر است که نیاز به درمان فوری دارد.
پارگی عروق خونی (خونریزی زیرملتحمه)
گاهی اوقات رگ‌های خونی ریز زیر سطح ملتحمه پاره می‌شوند و باعث ایجاد لکه قرمزرنگ واضحی در سفیدی چشم می‌شوند. این اتفاق معمولاً بی‌ضرر است و به دلیل عطسه شدید، سرفه، بلند کردن اجسام سنگین، مالش چشم یا ضربه خفیف رخ می‌دهد. اگرچه ظاهر آن ممکن است نگران‌کننده باشد، اما معمولاً بدون درد است و بینایی را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد و خود به خود جذب می‌شود.
بیماری‌های زمینه‌ای و عوامل دیگر
- گلوکوم (آب سیاه):تجمع مایع در جلوی چشم که باعث افزایش فشار داخلی چشم و آسیب به عصب بینایی می‌شود. نوع حاد آن می‌تواند با قرمزی، درد شدید، سردرد و تاری دید همراه باشد و یک اورژانس پزشکی محسوب می‌شود.
- فشار خون بالا:افزایش فشار خون می‌تواند منجر به سفت شدن رگ‌های شبکیه و نشت خون، و در نتیجه قرمزی چشم شود. این قرمزی معمولاً نشانه یک مشکل جدی‌تر در سلامت عمومی است.
- خستگی چشم و کم‌خوابی:استفاده طولانی‌مدت از صفحه‌های دیجیتال (سندرم بینایی کامپیوتر) و کمبود خواب می‌تواند باعث خشکی، خستگی و قرمزی چشم شود. چشم‌ها برای ترمیم و رطوبت‌رسانی نیاز به استراحت دارند.
- استفاده از لنزهای تماسی:استفاده نادرست، عدم رعایت بهداشت یا استفاده بیش از حد از لنزها می‌تواند منجر به تحریک، عفونت و قرمزی چشم شود. لنزهای کثیف یا نامناسب می‌توانند اکسیژن‌رسانی به قرنیه را مختل کنند.
- بارداری:تغییرات هورمونی در دوران بارداری می‌تواند بر تولید اشک تأثیر گذاشته و باعث خشکی و قرمزی چشم شود. این تغییرات معمولاً موقتی هستند.
- مصرف برخی داروها و مواد مخدر:داروهای ضد التهابی، ضد افسردگی، و همچنین مصرف الکل یا مواد مخدر می‌توانند باعث گشاد شدن عروق و قرمزی چشم شوند.
- آبله مرغان و کرونا:قرمزی چشم می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های متعددی باشد. به عنوان مثال، دکتر سونال تولی، دارای دکترای پزشکی و سخنگوی بالینی آکادمی چشم‌پزشکی آمریکا، اعلام کرده است که تقریباً ۵ درصد از بیماران مبتلا به کرونا ممکن است دچار این عارضه شوند. با این حال، مشاهده این عارضه به تنهایی به معنای ابتلا به کرونا نیست؛ اما اگر همراه با علائم دیگر باشد، می‌تواند نشان‌دهنده کووید-۱۹ باشد.
- شنا کردن:کلرامین (ترکیب کلر با ادرار و عرق) در آب استخر، عامل اصلی قرمزی چشم پس از شنا است، نه خود کلر. کلرامین‌ها باعث تحریک و التهاب ملتحمه می‌شوند.
درمان قرمزی چشم
درمان قرمزی چشم به علت اصلی آن بستگی دارد. پس از تشخیص دقیق توسط پزشک، می‌توان از روش‌های درمانی مناسب استفاده کرد. تأکید می‌شود که قبل از هرگونه خوددرمانی، به ویژه با قطره‌های چشمی دارویی، حتماً با یک چشم‌پزشک مشورت کنید تا از تشخیص صحیح و درمان مناسب اطمینان حاصل شود.
در جدول زیر، برخی از انواع درمان‌های قرمزی چشم و نحوه عملکرد آنها آورده شده است:
| نوع درمان | نحوه عملکرد |
|---|---|
| اشک مصنوعی | مرطوب‌کننده و روان‌کننده سطح چشم، کاهش خشکی و تحریک |
| کمپرس سرد | کاهش تورم، خارش و انقباض رگ‌های خونی |
| کمپرس گرم | کمک به باز شدن غدد مسدود شده پلک، کاهش التهاب و تسکین درد |
| قطره‌های آنتی‌هیستامین | مسدود کردن اثر هیستامین، کاهش خارش و قرمزی ناشی از آلرژی |
| قطره‌های آنتی‌بیوتیک | از بین بردن باکتری‌ها و درمان عفونت‌های باکتریایی |
| قطره‌های ضد احتقان | تنگ کردن موقت رگ‌های خونی و کاهش قرمزی چشم |
درمان‌های خانگی و خودمراقبتی
برای موارد خفیف قرمزی چشم، برخی راهکارهای خانگی می‌توانند تسکین‌دهنده باشند:
- کمپرس سرد یا گرم:کمپرس سرد برای کاهش تورم و خارش (مانند موارد آلرژی یا عفونت ویروسی) مفید است، زیرا رگ‌های خونی را منقبض می‌کند. کمپرس گرم برای عفونت‌های باکتریایی (مانند گل‌مژه یا بلفاریت) مفید است، زیرا به باز شدن غدد مسدود شده و کاهش التهاب کمک می‌کند.
- اشک مصنوعی:قطره‌های اشک مصنوعی بدون نسخه، با آبرسانی به چشم، خشکی و تحریک را کاهش می‌دهند. این قطره‌ها با جایگزینی اشک طبیعی، سطح چشم را مرطوب نگه داشته و از اصطکاک و التهاب می‌کاهند.
- گلاب:به دلیل خواص ضد التهابی و آرام‌بخش، چکاندن ۱ تا ۲ قطره گلاب خالص یا استفاده از پدهای آغشته به گلاب روی چشم‌های بسته می‌تواند به کاهش قرمزی کمک کند. بر اساس یک مطالعه علمی در سال 2010، مشخص شد که استفاده از قطره چشم حاوی گلاب برای بیماران به دلیل خواص ضد درد و ضد عفونی می‌تواند در بهبود علائم مفید باشد.
- استراحت کافی:به چشم‌ها استراحت دهید و از خیره شدن طولانی‌مدت به صفحه‌های نمایش خودداری کنید. استراحت به چشم‌ها فرصت می‌دهد تا رطوبت طبیعی خود را بازیابند و خستگی را کاهش دهند.
درمان‌های دارویی
پزشک ممکن است بسته به علت قرمزی چشم، داروهای زیر را تجویز کند:
- قطره‌های چشمی ضد احتقان:مانند نفازولین، تتراهیدروزولین، فنیل افرین یا اکسی‌متازولین که با تنگ کردن رگ‌های خونی، قرمزی را کاهش می‌دهند. مصرف طولانی‌مدت این قطره‌ها بدون تجویز پزشک توصیه نمی‌شود.
- قطره‌های آنتی‌هیستامین:برای قرمزی ناشی از آلرژی (مانند آرتیفیکس، شالدرین). این قطره‌ها با مسدود کردن اثر هیستامین، خارش و قرمزی را کاهش می‌دهند.
- قطره‌های آنتی‌بیوتیک:برای عفونت‌های باکتریایی (مانند کلرامفنیکل، سیپلکس، باکتی‌ماید). این داروها با از بین بردن باکتری‌ها، عفونت و التهاب را درمان می‌کنند.
- قطره‌های ضد التهاب:مانند بتامتازون، فلوسینورت، هیدروکورتیزون، پرکورد (کورتون‌ها) یا کترولاک، نپافناک (NSAIDها) برای التهابات شدیدتر. این قطره‌ها التهاب را کاهش می‌دهند اما باید تحت نظر پزشک مصرف شوند.
- داروهای خوراکی:در برخی موارد عفونت‌های شدید یا بیماری‌های زمینه‌ای، آنتی‌بیوتیک‌ها یا آنتی‌هیستامین‌های خوراکی ممکن است تجویز شوند.
درمان در طب اسلامی
در طب اسلامی برای برطرف کردن قرمزی چشم، استفاده از مواد زیر توصیه شده است:
- لعاب تخم کتان
- سرمه عنابی
- سرمه کافوری
- سرمه عصمت
چه زمانی به دکتر مراجعه کنیم
در حالی که بسیاری از موارد قرمزی چشم خود به خود بهبود می‌یابند یا با درمان‌های خانگی کنترل می‌شوند، برخی علائم هشداردهنده وجود دارند که نیاز به مراجعه فوری به چشم‌پزشک دارند. تشخیص زودهنگام می‌تواند از عوارض جدی‌تر جلوگیری کند. به طور کلی، اگر قرمزی چشم شما با هر یک از علائم زیر همراه بود، فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- قرمزی چشم بیش از چند روز یا یک هفته طول بکشد.
- درد شدید در چشم یا اطراف آن.
- تغییر ناگهانی در بینایی یا تاری دید.
- حساسیت شدید به نور.
- دیدن هاله‌ها یا حلقه‌های نورانی در اطراف اجسام.
- ترشحات چرکی یا مخاطی از چشم.
- ورود جسم خارجی یا پاشیدن مواد شیمیایی به چشم.
- ورم چشم‌ها یا اطراف آن.
- ناتوانی در باز کردن یا باز نگه داشتن چشم‌ها.
- سابقه جراحی چشم یا استفاده از داروهای رقیق‌کننده خون (مانند هپارین یا وارفارین).
پیشگیری از قرمزی چشم
با رعایت برخی نکات بهداشتی و تغییرات در سبک زندگی می‌توان تا حد زیادی از بروز قرمزی چشم جلوگیری کرد:
- بهداشت چشم‌ها:دست‌های خود را مرتب بشویید و از مالیدن چشم‌ها خودداری کنید. مالش چشم‌ها می‌تواند باعث تحریک و انتقال میکروب‌ها شود. آرایش چشم را هر شب پاک کنید تا از انسداد غدد و عفونت جلوگیری شود.
- مراقبت از لنزهای تماسی:لنزها را طبق دستورالعمل تمیز و نگهداری کنید و بیش از زمان مجاز از آنها استفاده نکنید. از خوابیدن با لنز خودداری کنید، زیرا خطر عفونت را به شدت افزایش می‌دهد.
- اجتناب از محرک‌ها:از دود، گرد و غبار، گرده گیاهان و سایر عوامل آلرژی‌زا دوری کنید. در محیط‌های آلوده از عینک محافظ استفاده کنید تا چشم‌ها در معرض مستقیم آلاینده‌ها قرار نگیرند.
- استراحت چشم:هنگام کار طولانی با کامپیوتر یا مطالعه، به چشم‌های خود استراحت دهید (قانون ۲۰-۲۰-۲۰: هر ۲۰ دقیقه، به مدت ۲۰ ثانیه به نقطه‌ای در فاصله ۲۰ فوتی نگاه کنید). این کار به کاهش خستگی چشم و حفظ رطوبت آن کمک می‌کند.
- عینک آفتابی:در محیط‌های باز و زیر نور خورشید از عینک آفتابی استاندارد استفاده کنید. عینک آفتابی از چشم‌ها در برابر اشعه مضر UV و ذرات معلق محافظت می‌کند.
- ترک سیگار:سیگار کشیدن می‌تواند چشم‌ها را تحریک کرده و باعث قرمزی شود. دود سیگار یک عامل محرک قوی برای چشم است.
