انحراف چشم (استرابیسم)

انحراف چشم، که با نام‌های استرابیسم یا لوچی نیز شناخته می‌شود، یک اختلال بینایی شایع است که در آن چشم‌ها به طور همزمان در یک راستا قرار نمی‌گیرند. این وضعیت می‌تواند بر کیفیت بینایی و درک عمق تأثیر بگذارد. این راهنمای جامع به شما کمک می‌کند تا درک کاملی از انحراف چشم، علل، علائم، روش‌های تشخیص و گزینه‌های درمانی آن داشته باشید.

انحراف چشم چیست؟

انحراف چشم یا استرابیسم حالتی است که در آن چشم‌ها نمی‌توانند به طور هماهنگ روی یک نقطه متمرکز شوند و هر کدام به جهتی متفاوت نگاه می‌کنند. این عدم هماهنگی ناشی از اختلال در عملکرد شش عضله‌ای است که حرکت چشم را کنترل می‌کنند. در شرایط عادی، مغز تصاویر دریافتی از هر دو چشم را ترکیب کرده و یک تصویر سه‌بعدی ایجاد می‌کند، اما در استرابیسم، به دلیل تراز نبودن چشم‌ها، مغز دو تصویر متفاوت دریافت می‌کند که می‌تواند منجر به دوبینی یا نادیده گرفتن تصویر یک چشم شود. این حالت تقریباً ۴ درصد از کودکان و بزرگسالان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

به گفته hopkinsmedicine : «استرابیسم — که با نام‌های هایپرتروپی و لوچی نیز شناخته می‌شود — ناهماهنگی چشم‌ها است که باعث می‌شود یک چشم به سمت داخل (ازوتروپی) به سمت بینی یا به سمت خارج (اگزوتروپی) منحرف شود، در حالی که چشم دیگر متمرکز باقی می‌ماند.»

انواع انحراف چشم

انحراف چشم می‌تواند بر اساس جهت چرخش چشم و نحوه بروز آن به انواع مختلفی طبقه‌بندی شود:

علت، علائم و عوارض انحراف چشم

درک ریشه‌ها، نشانه‌ها و پیامدهای انحراف چشم برای مدیریت مؤثر آن حیاتی است.

علت انحراف چشم چیست؟

اغلب موارد انحراف چشم ناشی از اختلال در کنترل عصبی عضلانی حرکت چشم است، نه مشکل خود عضله. این حالت اغلب ارثی است و حدود ۳۰ درصد از کودکان مبتلا به استرابیسم سابقه خانوادگی دارند. سایر عوامل شامل عیوب انکساری اصلاح نشده (به ویژه دوربینی شدید)، بینایی ضعیف در یک چشم، فلج مغزی، سندرم داون (۲۰-۶۰% بیماران)، هیدروسفالی، تومورهای مغزی، سکته مغزی (علت اصلی در بزرگسالان)، آسیب‌های سر، مشکلات عصبی، بیماری گریوز (پرکاری تیروئید)، ام‌اس، دیابت، فشار خون بالا، آسیب‌های هنگام تولد و عوارض ناشی از سایر جراحی‌های چشم هستند.

علائم انحراف چشم

علائم انحراف چشم می‌تواند ثابت یا متناوب باشد و شامل موارد زیر است:

• ناهماهنگی و عدم حرکت هم‌زمان چشم‌ها
• دوبینی یا تاری دید متناوب
• چشمک‌زدن یا پلک‌زدن مکرر، به‌ویژه در نور شدید
• کج‌کردن سر برای تمرکز روی اجسام
• خستگی چشم و سردرد، به‌خصوص هنگام مطالعه
• کاهش یا اختلال در درک عمق

عوارض انحراف چشم

اگر انحراف چشم به موقع تشخیص داده و درمان نشود، می‌تواند عوارض جدی به دنبال داشته باشد:

• تنبلی چشم (آمبلیوپی): مغز تصویر چشم منحرف را نادیده می‌گیرد که منجر به کاهش دائمی بینایی می‌شود.
• از دست دادن دید سه‌بعدی: توانایی درک عمق و دید دوچشمی از بین می‌رود.
• عوارض روانی و اجتماعی: می‌تواند بر عزت نفس و تعاملات اجتماعی فرد، به ویژه در کودکان و نوجوانان، تأثیر منفی بگذارد و با درمان موفقیت‌آمیز، کیفیت زندگی آن‌ها فراتر از بینایی بهبود یابد.
• پوشاندن مشکلات جدی‌تر: عدم تشخیص انحراف چشم ممکن است نشانه‌ای از یک اختلال عصبی جدی‌تر (مانند تومور مغزی) را پنهان کند.

تشخیص و درمان های انحراف چشم یا استرابیسموس

تشخیص زودهنگام و درمان مناسب برای حفظ سلامت بینایی و جلوگیری از عوارض بلندمدت انحراف چشم حیاتی است. در صورت مشاهده هرگونه ناهماهنگی چشمی، به خصوص در کودکان، مراجعه فوری به چشم‌پزشک ضروری است.

چگونه انحراف چشم را تشخیص دهیم؟

تشخیص انحراف چشم از طریق یک معاینه جامع توسط چشم‌پزشک یا اپتومتریست انجام می‌شود. این معاینات شامل موارد زیر است:

• سابقه بیمار: بررسی علائم، سابقه خانوادگی و مشکلات سلامت عمومی.
• بررسی حدت بینایی: ارزیابی کیفیت بینایی با نمودارهای دید.
• بررسی عیوب انکساری: اندازه‌گیری نزدیک‌بینی، دوربینی یا آستیگماتیسم.
• تست‌های هم‌ترازی و تمرکز: بررسی هماهنگی حرکات چشم‌ها. برای نوزادان، تست‌هایی مانند رفلکس نور قرنیه و تست پوشش انجام می‌شود.

روش‌های درمان انحراف چشم یا استرابیسموس

روش‌های درمانی متنوعی برای اصلاح انحراف چشم وجود دارد که بسته به نوع و شدت بیماری انتخاب می‌شوند:

• عینک یا لنز تماسی: برای اصلاح عیوب انکساری که می‌توانند علت یا تشدیدکننده انحراف باشند.
• لنزهای منشوری: لنزهای ویژه‌ای که نور ورودی به چشم را خم کرده و تصاویر را روی شبکیه هر دو چشم هماهنگ می‌کنند تا دوبینی کاهش یابد.
• ارتوپتیک (تمرینات چشمی): برنامه‌های ساختاریافته‌ای از فعالیت‌های بینایی برای بهبود هماهنگی و تمرکز چشم‌ها. همانطور که aoa (انجمن اپتومتری آمریکا) اشاره می‌کند، «پزشک اپتومتریست شما ممکن است یک برنامه ساختاریافته از فعالیت‌های بینایی را برای بهبود هماهنگی و تمرکز چشم تجویز کند.»
• داروها: قطره یا پماد چشم برای تضعیف عضله بیش فعال. تزریق سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس) نیز می‌تواند عضله چشم را موقتاً ضعیف کند.
• بستن چشم (چسب چشم): برای درمان آمبلیوپی (تنبلی چشم) در کودکان، چشم قوی‌تر برای مدتی پوشانده می‌شود تا چشم ضعیف‌تر تقویت شود. قطره آتروپین نیز می‌تواند جایگزینی برای چسب چشم باشد.
• عمل انحراف چشم: این جراحی با تغییر طول یا موقعیت عضلات چشم، تراز آن‌ها را اصلاح می‌کند. جراحی تحت بیهوشی عمومی (در کودکان) یا بی‌حسی موضعی (در بزرگسالان) انجام می‌شود و معمولاً بین ۳۰ دقیقه تا ۲ ساعت طول می‌کشد. میزان موفقیت جراحی بسیار بالاست و تا ۹۹ درصد بیماران بهبود می‌یابند. این عمل به هیچ وجه خطرناک نیست و تنها ریسک آن مربوط به بیهوشی است.
• درمان خانگی و مکمل: برخی تمرینات چشمی و رعایت بهداشت چشم می‌توانند به عنوان مکمل درمان‌های اصلی کمک‌کننده باشند، اما هرگز جایگزین مداخلات پزشکی تخصصی نیستند و همیشه باید با مشورت پزشک انجام شوند.

راه های پیشگیری از انحراف چشم

اگرچه پیشگیری کامل از انحراف چشم همیشه ممکن نیست، اما اقدامات خاصی می‌توانند در کاهش شدت و عوارض آن مؤثر باشند.

راه های پیشگیری از انحراف چشم

• معاینات منظم بینایی: انجام معاینات چشم‌پزشکی منظم در دوران نوزادی و کودکی برای تشخیص زودهنگام هرگونه مشکل بینایی.
• اصلاح عیوب انکساری: استفاده به موقع از عینک یا لنزهای منشوری برای اصلاح دوربینی، نزدیک‌بینی یا آستیگماتیسم.
• پیگیری مشکلات زمینه‌ای: مدیریت و درمان بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، بیماری‌های تیروئید یا مشکلات عصبی که می‌توانند منجر به انحراف چشم شوند.

انحراف چشم یک وضعیت قابل درمان است که با تشخیص زودهنگام و پیگیری درمان‌های مناسب، می‌توان بینایی و هماهنگی چشم‌ها را به طور قابل توجهی بهبود بخشید. از عینک و لنزهای منشوری گرفته تا تمرینات چشمی و جراحی، گزینه‌های متعددی برای کمک به بیماران وجود دارد. مراجعه به چشم‌پزشک متخصص و رعایت توصیه‌های پزشکی، کلید اصلی پیشگیری از عوارض بلندمدت و حفظ سلامت بینایی است.