اکتروپیون چشم

اکتروپیون چشم، وضعیتی است که در آن پلک پایین به سمت بیرون برمی‌گردد و سطح داخلی آن نمایان می‌شود. این مشکل نه تنها بر ظاهر فرد تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند منجر به خشکی، تحریک و افزایش خطر عفونت‌های چشمی شود. در این مقاله، به بررسی جامع این بیماری، از علل و علائم گرفته تا روش‌های تشخیص و درمان آن می‌پردازیم تا درک بهتری از این عارضه چشمی پیدا کنید.

اکتروپیون چیست

اکتروپیون به حالتی گفته می‌شود که لبه پلک، معمولاً پلک پایین، به سمت بیرون می‌چرخد. این چرخش باعث می‌شود که پلک به درستی روی سطح چشم قرار نگیرد و نتواند وظیفه محافظتی خود را به خوبی انجام دهد. در نتیجه، سطح داخلی پلک در معرض هوا و عوامل محیطی قرار گرفته و اشک نیز به جای پخش شدن روی چشم، از آن سرازیر می‌شود. این وضعیت می‌تواند منجر به ناراحتی‌های چشمی و مشکلات بینایی شود. برخلاف انتروپیون که در آن پلک به سمت داخل برمی‌گردد، در اکتروپیون پلک به سمت بیرون می‌چرخد.

برای درک بهتر جایگاه اکتروپیون در طبقه‌بندی‌های پزشکی، به جدول زیر توجه کنید:

انواع اکتروپیون

اکتروپیون می‌تواند انواع مختلفی داشته باشد که هر کدام علل زمینه‌ای متفاوتی دارند:

• اکتروپیون اینولوشنال:شایع‌ترین نوع که با افزایش سن و ضعف عضلات و تاندون‌های پلک ایجاد می‌شود.
• اکتروپیون سیکاتریسیال:ناشی از جای زخم و انقباض پوست اطراف پلک، که معمولاً به دلیل سوختگی، ضربه یا جراحی‌های قبلی است.
• اکتروپیون فلجی:در اثر فلج عصب صورت (مانند فلج بل) رخ می‌دهد که کنترل عضلات پلک را مختل می‌کند.
• اکتروپیون مکانیکی:زمانی که توده یا توموری در نزدیکی پلک، آن را به سمت بیرون فشار می‌دهد.

علل اکتروپیون پلک

عوامل متعددی می‌توانند در بروز اکتروپیون نقش داشته باشند که شایع‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• افزایش سن:ضعف عضلات و شل شدن بافت‌های پلک با بالا رفتن سن، اصلی‌ترین علت اکتروپیون است.
• آسیب‌ها و سوختگی‌ها:ضربه، جراحت یا سوختگی در ناحیه پلک می‌تواند باعث ایجاد بافت اسکار (جای زخم) و کشیدگی پلک به بیرون شود.
• جراحی‌های قبلی پلک:در برخی موارد، جراحی‌های قبلی روی پلک، به خصوص اگر با برداشتن بیش از حد پوست همراه باشد، می‌تواند منجر به اکتروپیون شود.
• فلج عصب صورت:شرایطی مانند سکته مغزی یا فلج بل که باعث ضعف یا فلج عصب هفتم صورت می‌شوند، می‌توانند عضلات پلک را تحت تأثیر قرار داده و باعث افتادگی پلک به بیرون شوند.
• تومورها و توده‌ها:رشد تومورهای خوش‌خیم یا بدخیم روی پلک یا اطراف آن می‌تواند پلک را به صورت فیزیکی به بیرون فشار دهد.
• کاهش وزن سریع:از دست دادن ناگهانی چربی و بافت‌های زیر پلک می‌تواند منجر به شل شدن پوست و برگشت پلک به بیرون شود.
• شرایط مادرزادی:در موارد نادر، نوزادان ممکن است با اکتروپیون متولد شوند که معمولاً ناشی از اختلالات ژنتیکی مانند سندرم داون یا هارلکین ایکتیوز است.
• شرایط مزمن پوستی:برخی بیماری‌های پوستی مانند درماتیت می‌توانند بر بافت‌های پلک تأثیر بگذارند.

علائم اکتروپیون چشم

اکتروپیون می‌تواند علائم مختلفی ایجاد کند که ناشی از عدم تماس صحیح پلک با چشم و خشکی آن است. مهم‌ترین علائم عبارتند از:

• قرمزی و تحریک چشم:به دلیل قرار گرفتن مداوم سطح داخلی پلک در معرض هوا و عوامل محیطی.
• خشکی چشم:عدم پخش صحیح اشک روی سطح چشم.
• آبریزش چشم (Epiphora):اشک‌ها به جای تخلیه طبیعی، از چشم سرازیر می‌شوند.
• احساس سوزش و خارش:ناشی از خشکی و تحریک مداوم.
• حساسیت به نور و باد:چشم در برابر محرک‌های محیطی آسیب‌پذیرتر می‌شود.
• عفونت‌های مکرر چشم:افزایش خطر عفونت به دلیل کاهش محافظت پلک.
• تاری دید:در موارد شدید و در صورت آسیب به قرنیه.
• درد خفیف چشم:به دلیل تحریک مداوم.
• پوسته پوسته شدن و ترشحات مخاطی:ناشی از خشکی و التهاب.

نحوه تشخیص اکتروپیون

تشخیص اکتروپیون معمولاً با یک معاینه چشمی ساده توسط چشم‌پزشک انجام می‌شود. پزشک با مشاهده ظاهر پلک و بررسی علائمی مانند قرمزی، خشکی و افتادگی پلک می‌تواند این عارضه را تشخیص دهد. در طول معاینه، پزشک همچنین ممکن است قدرت عضلات صورت را بررسی کند تا احتمال فلج عصب صورت را ارزیابی کند. در برخی موارد، برای ارزیابی دقیق‌تر ساختار و عملکرد چشم، ممکن است آزمایش‌های تخصصی‌تری مانند معاینه با لامپ شکاف (Slit Lamp) یا تصویربرداری نیز انجام شود.

روش‌های درمانی مختلفی برای اکتروپیون وجود دارد که بسته به شدت و علت بیماری انتخاب می‌شوند.

درمان اکتروپیون چیست؟

روش‌های غیرجراحی

برای موارد خفیف یا به عنوان راه حلی موقت قبل از جراحی، روش‌های غیرجراحی توصیه می‌شوند:

• قطره‌ها و پمادهای چشمی روان‌کننده:استفاده از اشک مصنوعی یا پمادهای چشمی برای مرطوب نگه داشتن چشم و کاهش سوزش.
• چسباندن پلک:در برخی موارد، می‌توان پلک را با چسب مخصوص در شب به سمت بالا کشید تا از خشکی چشم در طول خواب جلوگیری شود.
• تزریق بوتاکس:در موارد خاص، تزریق بوتاکس می‌تواند به طور موقت تون عضلانی را بهبود بخشد و چرخش پلک را کاهش دهد.
• مراقبت‌های خانگی:تمیز نگه داشتن پلک‌ها و استفاده از کمپرس گرم می‌تواند به کاهش التهاب و ناراحتی کمک کند.

روش‌های جراحی

جراحی اغلب برای موارد شدیدتر یا زمانی که درمان‌های غیرجراحی مؤثر نیستند، ضروری است. جراحی با هدف سفت کردن عضلات و تاندون‌های اطراف پلک انجام می‌شود تا پلک به موقعیت طبیعی خود بازگردد:

• سفت کردن پلک:در روش سفت کردن پلک، که اغلب شامل تکنیکی به نام ‘نوار تارسال جانبی’ (lateral tarsal strip) است، پزشک بخش کوچکی از لبه بیرونی پلک را برمی‌دارد و رباط‌ها و تاندون‌های پلک را به استخوان کنار چشم متصل و سفت می‌کند تا پلک به موقعیت طبیعی خود بازگردد.
• پیوند پوست:در اکتروپیون سیکاتریسیال (ناشی از جای زخم)، ممکن است برای ایجاد بافت اضافی و کاهش کشش روی پلک، نیاز به پیوند پوست باشد.
• مدیال کانتوپلاستی:در مواردی که اکتروپیون در گوشه داخلی چشم رخ داده باشد، این روش برای اصلاح آن به کار می‌رود.
• کوتر:در موارد خفیف، ممکن است با استفاده از کوتر (سوزاندن بافت) توسط پزشک بهبود یابد.

عوارض اکتروپیون چشم

در صورتی که اکتروپیون به موقع درمان نشود، می‌تواند منجر به عوارض جدی شود. خشکی مزمن چشم ناشی از این وضعیت، می‌تواند به ملتحمه (غشای پوشاننده چشم و پلک) و قرنیه (لایه شفاف جلوی چشم) آسیب برساند. این آسیب‌ها شامل موارد زیر است:

• کراتیت (التهاب قرنیه):به دلیل قرار گرفتن مداوم قرنیه در معرض هوا.
• زخم قرنیه:در موارد شدیدتر، خشکی و التهاب می‌تواند منجر به ایجاد زخم روی قرنیه شود.
• عفونت‌های مزمن ملتحمه:پلک داخلی در معرض دید، مستعد عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی می‌شود.
• عدم تعادل در لایه اشکی:که منجر به خشکی و تحریک مداوم می‌شود.
• کاهش بینایی و در موارد نادر، از دست دادن بینایی دائمی:آسیب جدی به قرنیه می‌تواند بر بینایی تأثیر بگذارد.

پیشگیری از اکتروپیون چشم

اگرچه همیشه نمی‌توان از اکتروپیون پیشگیری کرد، اما اقداماتی وجود دارد که می‌توان برای محافظت از چشم‌ها و پلک‌ها و کاهش خطر انجام داد:

• از مالش شدید پلک‌ها خودداری کنید:این کار می‌تواند به عضلات و بافت‌های ظریف پلک آسیب برساند.
• از چشمان خود در برابر نور خورشید محافظت کنید:استفاده از عینک آفتابی با محافظت UV در فضای باز ضروری است.
• در محیط کار از عینک ایمنی استفاده کنید:برای جلوگیری از آسیب‌های فیزیکی به چشم و پلک، به خصوص در محیط‌های پرخطر.
• بهداشت لنزهای تماسی را رعایت کنید:همیشه قبل از گذاشتن یا برداشتن لنز، دست‌های خود را کاملاً بشویید تا از عفونت‌های چشمی جلوگیری شود.

کلام پایانی

اکتروپیون چشم یک وضعیت پزشکی قابل درمان است که در صورت تشخیص و درمان به موقع، می‌توان از عوارض جدی آن جلوگیری کرد. با درک علل، علائم و گزینه‌های درمانی موجود، می‌توانید اقدامات لازم را برای حفظ سلامت چشمان خود انجام دهید. در صورت مشاهده هرگونه علامت اکتروپیون، مشورت با یک چشم‌پزشک متخصص برای دریافت تشخیص دقیق و طرح درمانی مناسب حیاتی است.