راهنمای کامل انواع عمل چشم

عمل یا جراحی چشم، شاخه‌ای حیاتی از پزشکی است که به اصلاح، درمان و بهبود بینایی و سلامت چشم می‌پردازد. از زمان‌های دور، انسان به دنبال راه‌هایی برای حفظ و بازیابی این حس ارزشمند بوده است. امروزه، با پیشرفت‌های چشمگیر در علم و تکنولوژی، انواع مختلفی از جراحی‌های چشمی توسعه یافته‌اند که هر یک هدف خاصی را دنبال می‌کنند؛ از اصلاح عیوب انکساری گرفته تا درمان بیماری‌های پیچیده و حتی بهبود ظاهر چشم. این مقاله به بررسی جامع انواع جراحی‌های چشم، کاربردها، مزایا، خطرات و نکات مهم قبل و بعد از عمل می‌پردازد تا دیدگاهی روشن و کامل ارائه دهد.

چرا جراحی چشم اهمیت دارد؟

بینایی یکی از مهم‌ترین حواس پنج‌گانه است که نقش اساسی در کیفیت زندگی و استقلال فردی ایفا می‌کند. مشکلات بینایی، چه ناشی از عیوب انکساری مانند نزدیک‌بینی و دوربینی باشند، چه به دلیل بیماری‌هایی نظیر آب مروارید و گلوکوم، می‌توانند فعالیت‌های روزمره را به شدت تحت تأثیر قرار دهند. جراحی چشم نه تنها می‌تواند بینایی از دست رفته را بازیابی یا آن را بهبود بخشد، بلکه در بسیاری از موارد، تنها راه درمان برای جلوگیری از نابینایی کامل یا پیشرفت بیماری‌های چشمی محسوب می‌شود. علاوه بر این، برخی جراحی‌ها با هدف زیبایی و بهبود اعتماد به نفس انجام می‌شوند. بنابراین، اهمیت جراحی چشم در حفظ سلامت، بهبود کیفیت زندگی و حتی نجات بینایی افراد غیرقابل انکار است.

عمل‌های اصلاح عیوب انکساری

عیوب انکساری چشم، شامل نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم، زمانی رخ می‌دهند که نور به درستی روی شبکیه متمرکز نمی‌شود و در نتیجه، تاری دید ایجاد می‌شود. جراحی‌های اصلاح عیوب انکساری با تغییر شکل قرنیه یا جایگذاری لنزهای داخل چشمی، این مشکل را برطرف کرده و وابستگی به عینک یا لنز تماسی را کاهش می‌دهند.

لیزیک، لازک و PRK: تفاوت‌ها و کاربردها

شاید معروف‌ترین جراحی چشم، لیزیک (مخفف Laser-Assisted In Situ Keratomileusis) باشد که در آن از لیزر برای تغییر شکل قرنیه استفاده می‌شود تا مشکلاتی نظیر نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم اصلاح شوند. در این روش، یک لایه نازک از قرنیه (فلپ) ایجاد و کنار زده می‌شود؛ سپس لیزر اگزایمر به بافت زیرین قرنیه تابانده شده و شکل آن را تغییر می‌دهد. در نهایت، فلپ به جای خود بازگردانده می‌شود. این عمل معمولاً دوره نقاهت کوتاهی دارد و نتایج آن به سرعت قابل مشاهده است.

به گفته heartoftexaseye: “شاید معروف‌ترین جراحی چشم، لیزیک (مخفف Laser-Assisted In Situ Keratomileusis) باشد که در آن از لیزر برای تغییر شکل قرنیه استفاده می‌شود تا مشکلاتی نظیر نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم اصلاح شوند.”

عمل PRK (Photorefractive Keratectomy) قدیمی‌تر از لیزیک است و در آن، لایه سطحی قرنیه (اپی‌تلیوم) به طور کامل برداشته می‌شود و سپس لیزر به طور مستقیم به سطح قرنیه تابیده می‌شود. دوره نقاهت PRK کمی طولانی‌تر است و ممکن است با درد بیشتری همراه باشد؛ اما برای افرادی که قرنیه نازک دارند یا فعالیت‌های پرخطر انجام می‌دهند، گزینه مناسب‌تری محسوب می‌شود.

لازک (LASEK) ترکیبی از لیزیک و PRK است. در این روش، اپی‌تلیوم با استفاده از محلول الکل شل شده و به صورت یک لایه نازک کنار زده می‌شود، سپس لیزر اعمال شده و اپی‌تلیوم به جای خود بازگردانده می‌شود. این روش نیز برای افرادی با قرنیه نازک مناسب است و درد و زمان بهبودی آن بین PRK و لیزیک قرار می‌گیرد.

روش‌های پیشرفته‌تر: فمتولیزیک، اسمایل و اپی‌لازک

فمتولیزیک (Femto-LASIK) نسخه‌ای پیشرفته‌تر از لیزیک است که در آن فلپ قرنیه به جای تیغ مکانیکی، با استفاده از لیزر فمتوثانیه ایجاد می‌شود. این روش دقت بالاتری دارد و خطر عوارض مرتبط با فلپ را کاهش می‌دهد.

عمل SMILE (Small Incision Lenticule Extraction) یکی از جدیدترین روش‌های اصلاح بینایی است که در آن لیزر فمتوثانیه یک لایه کوچک از بافت قرنیه (لنتیکول) را در داخل قرنیه ایجاد می‌کند؛ سپس این لنتیکول از طریق یک برش بسیار کوچک (حدود 2 تا 4 میلی‌متر) برداشته می‌شود. SMILE برای اصلاح نزدیک‌بینی و آستیگماتیسم مناسب است و به دلیل عدم ایجاد فلپ بزرگ، خطر خشکی چشم و عوارض مرتبط با فلپ را به حداقل می‌رساند.

اپی‌لازک (Epi-LASIK) نیز مشابه لازک است، با این تفاوت که اپی‌تلیوم با استفاده از یک ابزار مخصوص (اپیکراتوم) و بدون الکل جدا می‌شود. این روش نیز برای افرادی با قرنیه نازک یا خشکی چشم مناسب است.

جراحی‌های لنز و قرنیه: RLE و AK

جراحی RLE (Refractive Lens Exchange) یا تعویض لنز انکساری، شامل برداشتن لنز طبیعی چشم و جایگزینی آن با یک لنز داخل چشمی مصنوعی (IOL) است. این روش معمولاً برای اصلاح دوربینی شدید، نزدیک‌بینی شدید یا پیرچشمی در افرادی که کاندیدای مناسبی برای جراحی‌های لیزری نیستند، استفاده می‌شود.

AK (Astigmatic Keratotomy) یا کراتوتومی آستیگماتیک، یک روش جراحی است که برای اصلاح آستیگماتیسم خفیف تا متوسط انجام می‌شود. در این روش، جراح برش‌های کوچکی روی قرنیه ایجاد می‌کند تا شکل آن را تغییر داده و آستیگماتیسم را کاهش دهد. این عمل معمولاً همراه با جراحی‌های دیگر نظیر آب مروارید انجام می‌شود.

روش‌هایی نظیر Intacs و Kamra Inlay نیز برای درمان قوز قرنیه و پیرچشمی استفاده می‌شوند. Intacs حلقه‌های پلاستیکی کوچکی هستند که در قرنیه کاشته می‌شوند تا شکل آن را تغییر دهند. Kamra Inlay نیز یک لنز کوچک است که در قرنیه یک چشم کاشته می‌شود تا دید نزدیک را بهبود بخشد؛ اما با این حال، باید به عوارض جانبی احتمالی نظیر تاری دید و مشکلات دید در شب توجه داشت.

عمل‌های درمانی چشم

جراحی‌های درمانی چشم با هدف درمان بیماری‌ها و شرایط مختلف چشمی انجام می‌شوند که می‌توانند بینایی را تهدید کرده یا باعث ناراحتی شوند. این جراحی‌ها طیف وسیعی از مشکلات را پوشش می‌دهند.

جراحی آب مروارید (کاتاراکت)

آب مروارید یا کاتاراکت، کدورت لنز طبیعی چشم است که منجر به تاری دید می‌شود. جراحی آب مروارید یکی از رایج‌ترین و موفق‌ترین جراحی‌های چشم است. در این عمل، لنز کدر شده چشم با استفاده از روش فیکوامولسیفیکاسیون (خرد کردن لنز با امواج اولتراسوند) برداشته شده و یک لنز داخل چشمی مصنوعی (IOL) شفاف جایگزین آن می‌شود. این جراحی معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و نتایج آن اغلب بسیار رضایت‌بخش است.

جراحی گلوکوم (آب سیاه)

گلوکوم یا آب سیاه، گروهی از بیماری‌های چشمی است که به عصب بینایی آسیب می‌رساند و معمولاً با افزایش فشار داخل چشم همراه است. هدف از جراحی گلوکوم، کاهش فشار داخل چشم برای جلوگیری از آسیب بیشتر به عصب بینایی است. روش‌های جراحی شامل لیزر ایریدوتومی (ایجاد سوراخ کوچک در عنبیه با لیزر)، ترابکولکتومی (ایجاد یک مسیر جدید برای خروج مایع از چشم) و شانت‌گذاری (قرار دادن یک لوله کوچک برای تخلیه مایع) هستند.

پیوند قرنیه و درمان ناخنک

پیوند قرنیه (کراتوپلاستی) زمانی انجام می‌شود که قرنیه به دلیل بیماری، عفونت یا آسیب، کدر یا آسیب دیده باشد. در این جراحی، قرنیه آسیب‌دیده با یک قرنیه سالم از اهداکننده جایگزین می‌شود. پیوند قرنیه می‌تواند به صورت کامل (پیوند تمام ضخامت) یا جزئی (پیوند لایه‌ای) انجام شود.

ناخنک (Pterygium) یک رشد گوشتی غیرسرطانی است که از ملتحمه (غشای پوشاننده سفیدی چشم) روی قرنیه گسترش می‌یابد و می‌تواند باعث قرمزی، تحریک و در موارد شدید، تاری دید شود. جراحی ناخنک شامل برداشتن این بافت اضافی است و اغلب با پیوند بافت ملتحمه برای جلوگیری از عود همراه است.

جراحی انحراف چشم و شبکیه

جراحی انحراف چشم (استرابیسم) برای اصلاح عدم همراستایی چشم‌ها انجام می‌شود. این جراحی با تنظیم عضلات اطراف چشم، به همراستایی صحیح چشم‌ها کمک می‌کند و می‌تواند دید دوچشمی را بهبود بخشد و ظاهر چشم‌ها را متقارن‌تر کند.

جراحی شبکیه برای درمان بیماری‌های مختلف شبکیه نظیر جداشدگی شبکیه، رتینوپاتی دیابتی و سوراخ ماکولا انجام می‌شود. روش‌های جراحی شبکیه شامل ویترکتومی (برداشتن زجاجیه)، لیزر فوتوکوآگولاسیون (استفاده از لیزر برای ترمیم پارگی‌ها) و اسکلرال باکل (قرار دادن یک نوار سیلیکونی برای فشار دادن شبکیه به جای خود) هستند. همچنین، درمان‌های خشکی چشم، دژنراسیون ماکولا، آمبلیوپی و آسیب‌های چشمی نیز ممکن است نیاز به جراحی داشته باشند.

عمل های زیبایی چشم

جراحی‌های زیبایی چشم با هدف بهبود ظاهر اطراف چشم و صورت انجام می‌شوند و می‌توانند به جوان‌سازی و افزایش اعتماد به نفس کمک کنند.

بلفاروپلاستی و رفع پف زیر چشم

بلفاروپلاستی یا جراحی پلک، یکی از رایج‌ترین جراحی‌های زیبایی چشم است. این عمل شامل برداشتن پوست اضافی، چربی و گاهی عضله از پلک‌های بالا و پایین است. بلفاروپلاستی می‌تواند افتادگی پلک بالا را که ممکن است دید را مختل کند، اصلاح کرده و پف و کیسه‌های زیر چشم را کاهش دهد و در نتیجه، ظاهری جوان‌تر و هوشیارتر به فرد ببخشد.

جراحی تغییر فرم و رنگ چشم

جراحی تغییر فرم چشم، نظیر جراحی چشم گربه‌ای (کانتوپلاستی) یا فاکس آی (Fox Eye Surgery)، با هدف تغییر شکل گوشه‌های چشم برای ایجاد ظاهری کشیده‌تر و جذاب‌تر انجام می‌شود. این جراحی‌ها می‌توانند به تغییر کلی فرم چشم و هماهنگی آن با سایر اجزای صورت کمک کنند.

جراحی تغییر رنگ چشم، که شامل کاشت لنزهای رنگی دائمی یا لیزر برای تغییر رنگ عنبیه است، یک روش بسیار بحث‌برانگیز و پرخطر محسوب می‌شود.
بسیار مهم است که بدانید این جراحی‌ها با خطرات جدی از جمله عفونت، گلوکوم، آب مروارید و حتی نابینایی همراه هستند و به هیچ وجه توصیه نمی‌شوند.

مقایسه انواع عمل چشم

انتخاب نوع جراحی چشم به عوامل متعددی از جمله نوع مشکل بینایی، سلامت عمومی چشم، سبک زندگی و انتظارات فرد بستگی دارد. درک تفاوت‌ها بین روش‌های مختلف می‌تواند به تصمیم‌گیری آگاهانه کمک کند.

مقایسه عمل‌های اصلاح عیوب انکساری

برای کمک به درک بهتر، در ادامه یک مقایسه اجمالی از جراحی‌های لیزری اصلاح بینایی ارائه می‌شود:

مقایسه عمل‌های زیبایی چشم

در ادامه مقایسه‌ای از جراحی‌های زیبایی چشم ارائه شده است:

عوارض و مراقبت‌های بعد از عمل چشم

هر عمل جراحی، حتی جراحی‌های چشم که معمولاً ایمن هستند، با عوارض و نیاز به مراقبت‌های خاصی همراه است. آگاهی از این موارد برای یک تجربه موفقیت‌آمیز ضروری است.

عوارض جانبی رایج و نادر

عوارض جانبی رایج پس از جراحی چشم شامل خشکی چشم موقت یا دائمی، دیدن هاله یا درخشش نور در شب، حساسیت به نور، قرمزی و سوزش چشم است. این عوارض معمولاً موقتی هستند و با گذشت زمان یا استفاده از قطره‌های چشمی بهبود می‌یابند. عوارض نادر اما جدی‌تر می‌توانند شامل عفونت، خونریزی، کاهش بینایی در نور کم، دوبینی و در موارد بسیار نادر، جداشدگی شبکیه یا از دست دادن بینایی باشند. انتخاب جراح ماهر و رعایت دقیق دستورالعمل‌های پس از عمل می‌تواند خطر این عوارض را به حداقل برساند.

مراقبت‌های ضروری پس از جراحی

• دقیقاً از دستورالعمل‌های پزشک خود پیروی کنید.
• قطره‌های چشمی تجویز شده را به موقع و به درستی استفاده کنید.
• از مالیدن یا فشار دادن چشم‌ها خودداری کنید.
• از فعالیت‌های سنگین، ورزش‌های تماسی و شنا برای مدتی که پزشک توصیه می‌کند، پرهیز کنید.
• هنگام خواب از محافظ چشم استفاده کنید تا از تماس ناخواسته با چشم جلوگیری شود.
• از قرار گرفتن در معرض گرد و غبار، دود و مواد شیمیایی خودداری کنید.
• برای معاینات پیگیری در زمان‌های مقرر به پزشک مراجعه کنید.

آمادگی‌های لازم قبل از عمل چشم

آمادگی‌های قبل از عمل به اندازه مراقبت‌های بعد از آن مهم هستند:

• با یک متخصص چشم مشورت کنید تا بهترین روش جراحی برای شما تعیین شود.
• تمام آزمایشات لازم قبل از عمل، از جمله معاینات جامع چشم و اندازه‌گیری‌های دقیق قرنیه را انجام دهید.
• در صورت مصرف داروهای خاص، به ویژه داروهای رقیق‌کننده خون، پزشک خود را مطلع کنید؛ ممکن است لازم باشد مصرف آن‌ها را قبل از عمل قطع کنید.
• از چند روز قبل از عمل از آرایش چشم و استفاده از لنزهای تماسی خودداری کنید.
• در روز عمل، یک همراه داشته باشید تا شما را به خانه برساند.
• در مورد تمام سوالات و نگرانی‌های خود با پزشک صحبت کنید.

چه کسانی کاندیدای مناسب برای عمل چشم هستند؟

تصمیم برای انجام جراحی چشم یک گام مهم است و همه افراد کاندیدای مناسبی برای هر نوع جراحی نیستند. معیارهای خاصی برای تعیین صلاحیت وجود دارد.

معیارهای عمومی کاندیداتوری

• سن:برای جراحی‌های اصلاح عیوب انکساری، معمولاً افراد بالای ۱۸ سال که نمره چشمشان حداقل یک سال ثابت بوده است، کاندیدای مناسبی هستند.
• سلامت عمومی چشم:چشم‌ها باید سالم و بدون بیماری‌های فعال نظیر عفونت، گلوکوم کنترل نشده یا آب مروارید پیشرفته باشند.
• سلامت عمومی بدن:فرد نباید بیماری‌های سیستمیک کنترل نشده‌ای نظیر دیابت شدید یا بیماری‌های خودایمنی داشته باشد که روند بهبودی را مختل کند.
• ضخامت قرنیه کافی:برای جراحی‌های لیزری، ضخامت قرنیه باید برای تحمل عمل کافی باشد.
• انتظارات واقع‌بینانه:فرد باید درک درستی از نتایج احتمالی و محدودیت‌های جراحی داشته باشد.

موارد عدم کاندیداتوری و محدودیت‌ها

• بارداری و شیردهی:نوسانات هورمونی در این دوران می‌تواند بر بینایی و نتایج جراحی تأثیر بگذارد، بنابراین جراحی‌های انکساری معمولاً توصیه نمی‌شوند.
• بیماری‌های چشمی پیشرونده:نظیر قوز قرنیه که می‌تواند پس از جراحی بدتر شود.
• نمرات چشم بسیار بالا یا ناپایدار:در این موارد، ممکن است جراحی‌های لیزری موثر نباشند یا نیاز به روش‌های جایگزین باشد.
• خشکی چشم شدید:جراحی لیزری می‌تواند خشکی چشم را تشدید کند.
• مصرف برخی داروها:داروهایی نظیر ایزوترتینوئین (برای آکنه) می‌توانند بر سلامت چشم تأثیر بگذارند.

نتیجه‌گیری

جراحی چشم، با پیشرفت‌های شگرف خود، راهگشای بسیاری از مشکلات بینایی و بیماری‌های چشمی است. از اصلاح عیوب انکساری گرفته تا درمان آب مروارید و گلوکوم، و حتی بهبود زیبایی، این جراحی‌ها می‌توانند کیفیت زندگی افراد را به طور چشمگیری افزایش دهند. با این حال، درک انواع مختلف جراحی‌ها، مزایا، خطرات و مراقبت‌های لازم قبل و بعد از عمل، از اهمیت بالایی برخوردار است. همواره تأکید می‌شود که قبل از هر تصمیمی، با یک متخصص چشم مشورت کنید تا بر اساس شرایط خاص شما، بهترین و ایمن‌ترین روش جراحی انتخاب شود. سلامت چشمان شما سرمایه ارزشمندی است که شایسته بهترین مراقبت‌هاست. برای مشاوره تخصصی و دریافت اطلاعات بیشتر، می‌توانید به کلینیک چشم پارسیان مراجعه نمایید.