چشم‌ها پیچیده‌ترین و حساس‌ترین عضو بدن هستند و حفظ سلامت آنها اولویتی انکارناپذیر است. خوشبختانه، جراحی چشم در دهه اخیر انقلابی بزرگ را تجربه کرده است. امروزه انواع عمل چشم تنها به حذف عینک محدود نمی‌شود؛ بلکه طیف وسیعی از درمان‌ها، از بازگرداندن شفافیت دید در بیماران آب مروارید تا جراحی‌های زیبایی پلک را در بر می‌گیرد.
اگر به دنبال رهایی از عینک هستید، یا با بیماری‌های چشمی دست‌وپنج نرم می‌کنید، شناخت دقیق روش‌های جراحی اولین قدم برای درمان است. در این مقاله تخصصی از کلینیک چشم پزشکی پارسیان، جدیدترین متدها، مزایا، عوارض و نکات طلایی انواع عمل چشم را بررسی می‌کنیم.این دسته محبوب‌ترین نوع عمل‌های چشم هستند که بر روی قرنیه یا لنز تمرکز دارند تا مشکلاتی نظیر نزدیک‌بینی، دوربینی، آستیگماتیسم و پیرچشمی را درمان کنند.
طبقه بندی انواع عمل چشم
برای درک بهتر، عمل‌های چشم را بر اساس هدف درمان به سه دسته اصلی تقسیم می‌کنیم:
- جراحی‌های رفراکتیو (Refractive): با هدف اصلاح عیوب انکساری و حذف عینک.
- جراحی‌های درمانی (Therapeutic): جهت درمان بیماری‌ها و پیشگیری از نابینایی.
- جراحی‌های پلاستیک چشم (Oculoplastic): با هدف زیبایی و ترمیمی.
در ادامه به تفصیل هر یک از این دسته‌ها را بررسی می‌کنیم.
۱. عمل های حذف عینک (اصلاح عیوب انکساری)
این دسته محبوب‌ترین نوع عمل‌های چشم هستند که بر روی قرنیه یا لنز تمرکز دارند تا مشکلاتی نظیر نزدیک‌بینی، دوربینی، آستیگماتیسم و پیرچشمی را درمان کنند.
الف) جراحی‌های لیزری سطح قرنیه (Surface Ablation)
در این روش‌ها، تغییر شکل قرنیه با لیزر اگزایمر انجام می‌شود.
لیزیک (LASIK): استاندارد طلایی جراحی چشم. در این روش یک لایه نازک (فلپ) از قرنیه برداشته شده، لیزر انجام می‌شود و فلپ برگردانده می‌شود.
مزیت: دوره نقاهت بسیار کوتاه (دید در ۲۴ ساعت برمی‌گردد) و درد کم.
لازک (LASEK) و PRK: مناسب برای قرنیه‌های نازک. در PRK لایه سطحی (اپی‌تلیوم) کاملاً برداشته می‌شود.
نکته تخصصی: این روش برای ورزشکاران رزمی و افراد با فعالیت فیزیکی سنگین ایمن‌تر است، زیرا خطر جابجایی فلپ وجود ندارد.
ترنس پی‌آر‌کی (TransPRK): جدیدترین روش “بدون لمس” (No-Touch). تمام مراحل توسط لیزر و بدون دخالت ابزار جراحی انجام می‌شود که دقت را به حداکثر می‌رساند.
ب) نسل جدید جراحی‌های کم‌تهاجمی
- فمتولیزیک (Femto-LASIK): تمام مراحل برش با لیزر فمتوسکند (بدون تیغ جراحی) انجام می‌شود. این روش دقت بالاتر و عوارض کمتری نسبت به لیزیک سنتی دارد.
- عمل اسمایل (SMILE): پیشرفته‌ترین تکنولوژی روز دنیا. بدون ایجاد فلپ و تنها با یک برش ۲ میلی‌متری، بافت اضافی قرنیه خارج می‌شود.
✅ بهترین گزینه برای: افرادی که خشکی چشم دارند یا قرنیه آنها تحمل فشار لیزیک را ندارد.
ج) جراحی‌های داخل چشمی (برای نمرات بالا)
زمانی که قرنیه قابلیت لیزر شدن ندارد، از لنزهای دائمی استفاده می‌شود:
- کاشت لنز ICL: لنزهایی که بدون خارج کردن لنز طبیعی، روی آن قرار می‌گیرند (مانند لنز تماسی دائمی).
- تعویض لنز شفاف (RLE): مشابه عمل آب مروارید؛ لنز طبیعی خارج شده و با لنز مصنوعی چندکانونی جایگزین می‌شود (مناسب برای افراد بالای ۴۵ سال و پیرچشمی).
۲. جراحی‌های درمانی چشم (نجات بینایی)
این دسته از جراحی‌ها با هدف درمان بیماری‌هایی انجام می‌شوند که ساختار چشم را تحت تأثیر قرار داده و بینایی را تهدید می‌کنند و تعویق آنها می‌تواند منجر به آسیب‌های جبران‌ناپذیر شود.
جراحی آب مروارید (کاتاراکت)
شایع‌ترین عمل چشم در جهان است. لنز کدر شده با تکنیک اولتراسوند (فیکو) خرد و تخلیه می‌شود و یک لنز داخل چشمی (IOL) شفاف جایگزین می‌گردد. امروزه می‌توان از لنزهای “توریک” (برای اصلاح آستیگماتیسم) یا “سه کانونی” (دید دور و نزدیک همزمان) حین این عمل استفاده کرد.
جراحی گلوکوم (آب سیاه)
گلوکوم یا آب سیاه، بیماری است که به دلیل افزایش فشار داخل چشم به عصب بینایی آسیب می‌زند. هدف جراحی، کاهش فشار چشم برای جلوگیری از آسیب بیشتر است. روش‌ها عبارتند از:
- لیزر ایریدوتومی (LPI): ایجاد یک سوراخ کوچک با لیزر در عنبیه برای تسهیل جریان مایع.
- ترابکولکتومی: ایجاد یک مسیر جدید برای خروج مایع زلالیه از چشم.
- شانت‌گذاری (Shunt): قرار دادن یک لوله کوچک (شانت) برای تخلیه مداوم مایع.
جراحی‌های شبکیه و زجاجیه (ویترکتومی)
این جراحی‌های پیچیده برای درمان مشکلات بخش خلفی چشم انجام می‌شوند. ویترکتومی به معنای برداشتن مایع زجاجیه (ژل شفاف داخل چشم) است تا جراح به شبکیه دسترسی پیدا کند. این عمل برای درمان مواردی مانند:
- جداشدگی شبکیه
- رتینوپاتی دیابتی (خونریزی‌های ناشی از دیابت)
- سوراخ ماکولا (مرکز دید)
- درمان عفونت‌های شدید داخل چشمی
پیوند قرنیه (کراتوپلاستی) و درمان ناخنک
- پیوند قرنیه: زمانی که قرنیه به دلیل بیماری (مانند قوز قرنیه پیشرفته)، عفونت یا آسیب، شفافیت خود را از دست بدهد، با قرنیه سالم اهدایی جایگزین می‌شود. این پیوند می‌تواند به صورت تمام ضخامت یا لایه‌ای (جزئی) باشد.
- جراحی ناخنک (Pterygium): ناخنک یک بافت گوشتی غیرسرطانی است که از ملتحمه روی قرنیه رشد می‌کند و می‌تواند دید را مختل کند. جراحی شامل برداشتن این بافت و معمولاً پیوند ملتحمه برای جلوگیری از عود آن است.
جراحی انحراف چشم (استرابیسم)
این جراحی برای اصلاح عدم همراستایی چشم‌ها (انحراف) انجام می‌شود. جراح با تنظیم (شل کردن یا سفت کردن) عضلات متصل به کره چشم، موقعیت چشم‌ها را اصلاح می‌کند. این عمل علاوه بر بهبود ظاهری، می‌تواند به بازیابی دید دوچشمی نیز کمک کند.
۳. جراحی‌های زیبایی و پلاستیک چشم (اکولوپلاستی)
چشم‌ها مرکز زیبایی صورت هستند. این جراحی‌ها علاوه بر زیبایی، گاهی جنبه درمانی (رفع محدودیت دید) نیز دارند.
- بلفاروپلاستی (جراحی پلک): برداشتن پوست و چربی اضافی پلک بالا یا پایین برای رفع پف و افتادگی.
- عمل افتادگی پلک (توسیس/Ptosis): سفت کردن عضله بالا برنده پلک برای کسانی که پلکشان جلوی مردمک را می‌گیرد.
- کانتوپلاستی: تغییر زاویه گوشه چشم (چشم گربه‌ای) که صرفاً جنبه زیبایی دارد.
- جراحی مجاری اشکی (DCR): باز کردن انسداد مجاری اشکی برای درمان اشک‌ریزش مداوم و عفونت.
⚠️ هشدار مهم: جراحی تغییر رنگ چشم (کاشت عنبیه مصنوعی) توسط اکثر چشم‌پزشکان معتبر جهان رد شده است. این عمل ریسک بسیار بالای نابینایی، گلوکوم و عفونت دارد.
کدام عمل چشم بهتر است؟
| وضعیت چشم شما | روش پیشنهادی (احتمالی) | ویژگی کلیدی |
| نزدیک‌بینی/آستیگماتیسم با قرنیه ضخیم | لیزیک / فمتولیزیک | بهبودی سریع، بدون درد |
| قرنیه نازک، ورزشکار حرفه‌ای | PRK / لازک / TransPRK | ایمنی بالا، بدون فلپ |
| خشکی چشم شدید، نمره بالا | SMILE | کمترین تهاجم، حفظ اشک |
| نمره چشم بسیار بالا (خارج از محدوده لیزر) | کاشت لنز ICL | کیفیت دید فوق‌العاده |
| سن بالای ۴۵ سال + پیرچشمی | RLE (تعویض لنز) | دید همزمان دور و نزدیک |
| افتادگی پلک و کاهش میدان دید | بلفاروپلاستی | جوانسازی + بهبود دید |
انتخاب نوع عمل چشم، تصمیمی نیست که بتوانید به تنهایی بگیرید. هر چشم مانند اثر انگشت منحصر‌به‌فرد است و ضخامت قرنیه، انحنای چشم و سلامت شبکیه شما تعیین‌کننده روش نهایی هستند.
آیا می‌دانید شرایط چشمی شما برای کدام عمل مناسب‌تر است؟ همین حالا می‌توانید برای دریافت مشاوره تخصصی و نوبت‌دهی معاینه اولیه با کارشناسان کلینیک چشم پزشکی پارسیان تماس بگیرید تا با پیشرفته‌ترین تجهیزات تشخیصی، بهترین مسیر درمان را برای شما ترسیم کنیم.
