عوارض احتمالی اعمال لیزر چشم

عمل‌های لیزری چشم، مانند فمتولیزیک (Femto-LASIK)، PRK و ترانس PRK (Trans-PRK)، انقلابی در اصلاح عیوب انکساری (نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم) ایجاد کرده‌اند. این جراحی‌ها با ضریب اطمینان و اثربخشی بسیار بالا، سال‌هاست که به میلیون‌ها نفر کمک کرده‌اند تا دیدی شفاف و بدون وابستگی به عینک داشته باشند.

با این حال، مانند هر اقدام پزشکی دیگری، جراحی لیزر چشم نیز ۱۰۰% تضمین شده نیست و نگرانی در مورد عوارض لیزر چشم کاملاً طبیعی است.

خبر خوب این است که اکثر قریب به اتفاق این عوارض، جزئی، موقت و قابل کنترل هستند. عوارض جدی و ماندگار بسیار نادرند. در این مقاله از کلینیک پارسیان به شکلی شفاف و تخصصی، تمام عوارض احتمالی را به دو دسته شایع و نادر تقسیم می‌کنیم.

عوارض شایع و موقت لیزر چشم (که باید انتظارشان را داشت)

این گروه از عوارض، بخشی طبیعی از فرآیند بهبودی پس از عمل محسوب می‌شوند و معمولاً طی چند هفته تا چند ماه به طور کامل برطرف خواهند شد.

۱. خشکی چشم: شایع‌ترین عارضه

تقریباً تمام بیماران پس از عمل، درجاتی از خشکی چشم را تجربه می‌کنند.

• علت: در طول جراحی (به‌خصوص لیزیک و فمتولیزیک)، برخی از اعصاب ریز قرنیه که مسئول حس و تولید اشک هستند، موقتاً مختل می‌شوند.
• علائم: احساس سوزش، خارش، جسم خارجی یا «شن‌ریزه» در چشم.
• درمان: این عارضه به‌راحتی با قطره‌های اشک مصنوعی بدون مواد نگهدارنده که توسط پزشک تجویز می‌شود، مدیریت شده و با ترمیم اعصاب، به مرور بهبود می‌یابد.

۲. اختلالات دید در شب (پخش نور و هاله بینی)

این مورد یکی از نگرانی‌های رایج بیماران، خصوصاً در هفته‌های اول پس از عمل است.

علائم:

• پخش نور (Glare): خیرگی شدید هنگام مواجهه با نورهای مستقیم، مانند چراغ اتومبیل‌ها در شب.
• هاله بینی (Halos): دیدن هاله‌ای نورانی اطراف منابع نوری.

علت: این پدیده ناشی از التهاب موقت قرنیه و نحوه تابش لیزر در لبه‌های ناحیه درمان است.

بهبودی: با کاهش التهاب و تطبیق یافتن مغز با سیستم اپتیکی جدید چشم، این علائم در اکثر افراد به طور چشمگیری کاهش یافته یا از بین می‌روند.

۳. تاری دید موقت و حساسیت به نور

• تاری دید (مه‌آلودگی): دید شما ممکن است در روزها یا هفته‌های اول، به‌خصوص پس از عمل PRK، کمی مه‌آلود یا تار باشد. این بخشی از فرآیند ترمیم سطح قرنیه (اپیتلیوم) است.
• حساسیت به نور (Photophobia): چشم شما ممکن است به نور شدید آفتاب یا حتی نور محیط داخل، حساس‌تر از قبل باشد. استفاده از عینک آفتابی استاندارد در این دوران ضروری است.

عوارض نادر اما قابل مدیریت لیزر چشم

این دسته از عوارض، اگرچه نادرتر هستند، اما ممکن است برای بهبودی کامل نیاز به زمان بیشتر یا اقدامات درمانی تکمیلی داشته باشند.

۱. اصلاح ناقص، بیش از حد یا بازگشت شماره چشم

• اصلاح ناقص (Under-correction): مقداری از شماره چشم بیمار باقی می‌ماند.
• اصلاح بیش از حد (Over-correction): شماره چشم بیمار از منفی به مثبت (یا برعکس) تغییر می‌کند.
• بازگشت شماره چشم (Regression): پس از گذشت چند ماه یا چند سال، بخش کوچکی از عیب انکساری بازمی‌گردد.

نکته مهم: این عوارض جزو خطرات جدی محسوب نمی‌شوند. در صورتی که پس از گذشت دوره تثبیت (معمولاً ۳ تا ۶ ماه)، شماره چشم باقی‌مانده برای بیمار آزاردهنده باشد، در صورت داشتن ضخامت کافی قرنیه، می‌توان آن را با یک عمل لیزر تکمیلی (Enhancement) به سادگی اصلاح کرد.

۲. مشکلات مربوط به «فلپ» (ویژه فمتولیزیک و لیزیک)

در عمل فمتولیزیک، یک لایه نازک (فلپ) از سطح قرنیه برداشته می‌شود. در موارد بسیار نادر ممکن است مشکلاتی نظیر جابجایی فلپ (در اثر ضربه یا مالش شدید چشم در روزهای اول) یا رشد اپیتلیال (Epithelial Ingrowth) (نفوذ سلول‌های سطحی به زیر فلپ) رخ دهد که معمولاً با جراحی مجدد و شستشوی زیر فلپ قابل درمان است.

توجه: در عمل‌های سطحی مانند PRK و ترانس PRK، به دلیل عدم ایجاد فلپ، عوارض مرتبط با آن نیز وجود نخواهد داشت.

عوارض بسیار نادر و جدی (ریسک‌های اصلی)

این عوارض خوشبختانه به لطف تکنولوژی‌های پیشرفته تصویربرداری و ارزیابی‌های دقیق قبل از عمل، امروزه بسیار بسیار نادر هستند (شانس وقوع برخی از آن‌ها کمتر از ۱ در ۱۰,۰۰۰ است).

۱. عفونت و التهاب شدید (DLK)

عفونت: مانند هر جراحی دیگری، ریسک عفونت قرنیه وجود دارد. این ریسک با استفاده صحیح و به‌موقع از قطره‌های آنتی‌بیوتیک تجویز شده، تقریباً به صفر می‌رسد.

التهاب (DLK): نوعی واکنش التهابی استریل زیر فلپ لیزیک که اگرچه نادر است، اما در صورت تشخیص به‌موقع، با قطره‌های استروئیدی قوی یا گاهی شستشوی زیر فلپ، درمان می‌شود.

۲. کدورت قرنیه (Haze)

کدورت یا مه‌آلودگی دائمی قرنیه، عارضه‌ای است که بیشتر پس از عمل PRK (و نه لیزیک) در شماره‌های بسیار بالا یا در افرادی که در معرض شدید نور UV قرار می‌گیرند، دیده می‌شد. امروزه با استفاده از داروهای خاص حین عمل (مانند مایسین) و تکنیک‌های جدید، شانس بروز آن به شدت کاهش یافته است.

۳. قوز قرنیه (اکتازی)

این جدی‌ترین عارضه احتمالی است که در آن قرنیه به دلیل نازک شدن بیش از حد، استحکام خود را از دست داده و دچار برآمدگی و نامنظمی (شبیه به قوز قرنیه) می‌شود.

• علت: این عارضه تقریباً همیشه به دلیل تشخیص نادرست قبل از عمل رخ می‌دهد. یعنی فرد از ابتدا استعداد پنهان قوز قرنیه داشته و نباید جراحی می‌شده است.
• پیشگیری: امروزه با استفاده از عکس‌برداری‌های توپوگرافی و پنتاکم دقیق قرنیه، شناسایی بیماران مستعد، با دقت بسیار بالایی انجام می‌شود و از جراحی آن‌ها ممانعت به عمل می‌آید.

آمارها چه می‌گویند؟ میزان رضایت و ریسک واقعی

برای درک بهتر ریسک‌ها، باید به آمارها نگاه کنیم:

میزان رضایت: در نظرسنجی‌های گسترده جهانی (و همچنین مطالعات داخلی)، بیش از ۹۷ درصد بیمارانی که تحت عمل لیزر چشم قرار گرفته‌اند، از نتیجه عمل خود کاملاً راضی هستند.

ریسک عوارض جدی: شانس کاهش بینایی دائمی (که با عینک قابل اصلاح نباشد) در اثر عوارضی مانند عفونت شدید یا اکتازی، در مراکز معتبر و با استفاده از دستگاه‌های مدرن، کمتر از یک در هزار (0.1%) برآورد می‌شود.

چگونه ریسک عوارض لیزر چشم را به حداقل برسانیم؟

اگرچه نمی‌توان ریسک را به صفر مطلق رساند، اما با رعایت موارد زیر، می‌توانید شانس موفقیت عمل خود را به نزدیک ۱۰۰ درصد برسانید:

• انتخاب جراح و مرکز معتبر: مهم‌ترین عامل، تجربه جراح و استفاده از دستگاه‌های به‌روز و دقیق برای ارزیابی‌های قبل از عمل است.
• ارزیابی دقیق قبل از عمل: در صورتی که ضخامت قرنیه شما کم باشد، توپوگرافی مشکوک به قوز قرنیه داشته باشید یا دچار خشکی چشم شدید باشید، جراح متخصص شما را از انجام عمل منع خواهد کرد.
• رعایت دقیق مراقبت‌های بعد از عمل: استفاده منظم از قطره‌ها، عدم مالش چشم و مراجعه در زمان‌های مقرر برای ویزیت، نقشی حیاتی در پیشگیری از عفونت و سایر عوارض دارد.